Wojciech Witold Jaruzelski (6 Temmuz 1923), 1981-1989 arasında devlet başkanı, 1989-1990'da cumhurbaşkanı olan Polonyalı komünist asker, devlet adamı.
Varşova'nın banliyölerinden Bielany'deki bir yüksekokulda öğrenim gördü.II. Dünya Savaşı başlayınca ailesiyle birlikte Kızıl Ordu'nun işgal ettiği bölgede kaldı.Tutsak olarak götürüldüğü Kazakistan'daki Karaganda kömür madenlerinde çalıştı.1943'te SSCB'de oluşturulan Polonya ordusuna katıldı; daha sonra da Almanya'ya karşı yürütülen savaşta görev aldı.
Savaştan sonra Polonya Yüksek Piyade Okulu'nu, sonra da Genelkurmay akademisini parlak derecelerle bitiridi.1947'de Polonya Birleşik İşçi Partisi'ne (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza - PZPR) üye oldu.Ordu ve parti içinde sürekli yükseldi; silahlı kuvvetler merkezi siyasal kurul başkanlığı (1960-1965), savunma bakanı yardımcılığı (1962-1968) ve genelkurmay başkanlığı (1965-1968) yaptı.Mart 1968'de savunma bakanlığına atandı.1964'te PZPR'nin Merkez Komitesi, 1971'de ise Politbüro üyesi oldu; bu görevlere 1975 ve 1981'de yeniden seçildi.
Bu dönemde Dayanışma hareketinin gittikçe artan baskısı karşısında parti içinde beliren derin görüş ayrılıkları nedeniyle Merkez Komitesi, partinin parçalanmasını önleyecek ve partiyi içine düştüğü güç durumdan çıkararak eski konumuna kavuşturabilecek tek Politbüro üyesi olarak Jaruzelski'yi göreve getirdi.Böylece Jaruzelski 11 Şubat 1981'de başbakan, 18 Ekim 1981'de de partinin birinci sekreteri seçildi.Savunma bakanlığı görevini de sürdüren Jaruzelski, Dayanışma hareketini bastırmak ve istikrarı sağlamak amacıyla 13 Aralık 1981'de sıkıyönetim ilan etti.Dayanışma önderleriyle siyasi muhalifleri kitle halinde tutuklattı.Temmuz 1983'te sıkıyönetimi kaldırdıysa da, Polonya hükümeti ve parti içindeki güçlü konumunu sürdürdü.1985'te başbakanlık görevini bırakarak Devlet Konseyi başkanlığını üstlendi.
Jaruzelski, durgunluk içindeki Polonya ekonomisini canlandırmakta siyasal muhalefeti bastırmaktaki kadar başarılı olamadı.1988'de tutum değiştirdi ve yasadışı ilan edilmiş Dayanışma'yla hükümet arasında görüşmelerin başlatılmasını onayladı.Bu görüşmeler Nisan 1989'da, Polonya'nun siyasal sisteminde kapsamlı reformlar yapılmasını, Dayanışma'nın yasallaşmasını, yeniden düzenlenen parlamento için serbest seçimlere gidilmesi ve o güne değin törensel bir konumu olan cumhurbaşkanlığının güçlü yürütme yetkileriyle donatılmasını öngören bir anlaşmayla sonuçlandı.Jaruzelski Temmuz 1989'da parlamento tarafından cumhurbaşkanı seçildi ve PZPR'deki bütün üst düzey görevlerinden çekildi.Aralık 1990'da Lech Walesa'nın cumhurbaşkanı seçilmesiyle, Jaruzelski komünistlerin elindeki son iktidar mevkiini de muhalefete bırakmış oldu.1991'de ordu hizmetinden de emekliye ayrıldı.
|
